صنایع دستی، هویت یک ملت

صنایع دستی مجموعه ای از حرفه های مختلف است که فرهنگ یک ملت را به خوبی نمایان می کند؛ صنایع دستی هر کشور یا منطقه نشان دهنده آداب و رسوم و آیین های مختلف آن منطقه می باشد و به همین دلیل از روی صنایع دستی می توان یک ملت را شناسایی و اقلیم و مردمان آن را مورد بررسی قرار داد.

ایلام، سرشار از منابع

 ایلام در باختر ایران زمین و در ناحیه‌ی کوهستانی و نیمه گرم آن قرار گرفته است. ایلام از استان‌های جنگلی محسوب می‌شود که در جنوب آن دشت های وسیعی وجود دارد و همچنین بیش از ۹۰ درصد منابع نفتی و گاز غرب کشور و ۱۱ درصد منابع شناخته شده نفت و گاز ایران در این استان  قرار دارد.

ایلام، قدمتی به بلندای تاریخ

ایلام از گذشته تا کنون از خاستگاه های اصلی تولید و عرضه‌ی صنایع دستی مانند زیراندازهای سنتی بوده و این سرزمین باستانی در حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح به وجود آمده و تا ۶۴۰ سال قبل از میلاد به حیات اجتماعی خود ادامه داده است. ایلام در لغت به معنی کشور طلوع آفتاب می باشد.

زندگی سنتی در استان ایلام موجب رونق صنایع دستی  شده است و از گذشته بافته‌هایی همچون قالی، جاجیم، گلیم ساده و . . .  در این استان مورد توجه بوده است که از دلایل این توجه میتوان به فراوانی مواد اولیه این صنعت به خصوص پشم اشاره کرد.

تولیدات صنایع دستی در بین روستاییان، عشایر و اهالی استان ایلام رایج می باشد و یکی از قدیمی ترین فعالیت‌های اقتصادی مردمان این منطقه بوده ؛ بیشتر تولیدکنندگان صنایع دستی که زنان می باشند در زمینه های مختلفی همچون فرش، جاجیم، نمد، گلیم، نقاشی روی شیشه و سفال، لباسهای محلی، سوزن دوزی، حصیربافی و معرق‌کاری مشغول به فعالیت می باشند که از میان آنها گلیم در طول زمان مورد استقبال بیشتری قرار گرفته است.

«در ادامه قصد داریم شما را با انواع صنایع دستی این استان تاریخی آشنا کنیم»

گلیم نقش برجسته

 گلیم نقش برجسته از مهمترین و شاخص‌ترین صنایع دستی ایلام به شمار می‌آید و از تلفیق گلیم ساده و گره قالی به وجود آمده. این گلیم احیا کننده ی گلیم ۸۰۰۰ ساله کشف شده در ترکیه و قالی ۲۵۰۰ ساله پازریک است که امروزه با نوآوری حفظ شده. زمینه گلیم نقش برجسته از بافتی ساده شکل گرفته و نقوش آن گره کامل قالی است و بعد از بافت نقشه های آن از زمینه برجسته تر می‌شوند. گلیم دستباف ایرانی

برای بافت گلیم نقش برجسته وسایلی از جمله قلاب، دفتین و دار لازم است که معمولاً از دارهای فلزی که به صورت عمودی نصب می شود استفاده میکنند.

احرامی بافی

 هنر احرامی بافی جنبه تزیینی و کاربردی دارد و برگرفته از جاجیم بافی می باشد. تولید این پارچه خاص در بین مردم روستا و عشایر رواج دارد و جزء صنایع دستی پر طرفدار ایلام محسوب می شود.

پارچه های احرامی معمولاً در دو رنگ سیاه و سفید وجود دارند اما گاه به رنگ‌های سبز، قرمز و سفید نیز بافته می شود.  هنر احرامی بافی در شهرهای خوزستان، یزد و به ویژه ایلام  از پیشینه ای دیرینه برخوردار است.

از پارچه های احرامی  به عنوان زیر انداز، سجاده،  رومیزی، رومبلی و دیوارکوب استفاده می شود.

قالی بافی

 قالی بافی از جمله هنرهای اصیل ایرانی به شمار می‌آید و در حال حاضر جزئی از زندگی و فرهنگ جامعه‌ی ایران اسلامی محسوب می شود.

هنر قالی بافی ابتدا در میان ایالات و قبایل چادرنشین ایلامی که کار اصلی و عمده‌ی آنها دامداری بوده است پدیدار شده. نقطه اوج قالی بافی مربوط به دوران صفویه می شود؛ چرا که در این دوره کارگاه های قالی بافی شاهی در بسیاری از نقاط ایران برپا شده بود و قالی هایی که در این دوره بافته شده اند امروزه در بسیاری از موزه های بزرگ‌ جهان نگهداری می شود.

نمد مالی

 هنر نمد مالی از قدیمی ترین و کهن ترین شیوه های نساجی و بافت بوده و با وجود تمام بی توجهی ها هنوز در ایران تولید می‌شود و طرفداران خاص خود را دارد. نقش هایی که در نمد مالی استفاده می شوند شامل زرین، سیمین، گنجشک و زیگزاگ است.

مواد اولیه تولید این هنر، پشم گوسفند می باشد که مراحلی طولانی را برای تبدیل شدن به نمد طی می کند .

شغل نمد مالی بسیار سخت و طاقت فرسا می باشد و از آن می‌توان به عنوان مشاغل سخت یاد کرد؛ چراکه تمام اعضای بدن درگیر آن هستند و افراد باید مدتی طولانی را با فعالیت سنگین بدنی برای تولید نمد سپری کند و در راستای این کار با مشکل ساییدگی دست نیز مواجه می شوند.

گیوه بافی

 گیوه بافی یکی از ارزشمند ترین صنایع دستی ایلام می باشد و کاربردهای متنوعی به ویژه در فصل تابستان دارد اما امروزه به دلیل رواج کفشهای ماشینی این هنر رونق خود را از دست داده.

تولید گیوه در سه مرحله انجام می پذیرد:

_ آماده کردن تخت گیوه

_ بافت رویه‌ گیوه

_دوختن رویه گیوه به تخت گیوه

امروزه با‌ به کارگیری خلاقیت در این هنر نمونه های صندل زیبا با طرح ها و رنگ های متنوع تولید شده که علاقه مندان زیادی را به خود جذب کرده و می‌تواند موجب رونق دوباره این هنر ارزشمند شود.

سفالگری

سفالگری صنعتی پر پیشینه در تاریخ هنر ایران است و با استفاده از گل رس و ابزارهای گوناگون میتوان به تولید این صنایع دستی پرداخت.

نمونه هایی از صنایع دستی سفالی ایلامی شامل ظرف‌های سفالین با نقش های ظریف هندسی و اشکال جانوران است که تخیل در ایجاد طرح های آنان نقش اساسی داشته.

طرح های پرطرفدار گلیم نقش برجسته شامل گل فرنگ، هندسی، تصویری و . . .  میشود که به صورت برجسته بر سطح گلیم کار می‌شوند.

بافت گلیم در این منطقه موجب اشتغال بسیاری از زنان شده و بانوان این منطقه با دریافت دستمزد حاصل از بافت گلیم موفق به گذراندن زندگی روزمره‌ی خود می شوند. اصالت گلیم نقش برجسته مربوط به ایلام می باشد و نخستین بار بافت آن در این شهر شروع شده، اما بافت آن در سایر نقاط ایران نیز همچون اراک صورت می پذیرد.

«در حال حاضر نیز بافندگان زیادی در زمینه بافت گلیم نقش برجسته در ایلام و سایر نقاط ایران مشغول به فعالیت و کسب درآمد هستند.»